Aronia – właściwości zdrowotne, zastosowanie, sok z aronii

Aronia – podstawowe informacje

Aronia czarna owocowa (Aronia melanocarpa) to krzew z rodziny różowatych rodzący czarne jagody o cierpkim smaku. Wysokość krzewu sięga od 2 do 3 metrów. Dużą zaletą aronii jest to, że ze względu na wysoką oporność na działanie szkodników nie wymaga stosowania pestycydów. Pochodzi z Ameryki Północnej i nie przesadza ten, kto mówi o niej jako darze natury. Indianie wykorzystywali owoce aronii do produkcji dania zwanego pemikan. To mieszanka suszonego na słońcu chudego mięsa z tłuszczem bizona i kwaśnymi owocami. Dzięki takiemu połączeniu mięso zyskiwało trwałość oraz nabierało pożądanych cech smakowych.

Aronia charakteryzuje się wysoką zawartością polifenoli. O związkach tych mówi się coraz częściej ze względu na ich potencjał przeciwnowotworowy. Te związki, naturalnie produkowane przez rośliny, spełniają funkcje ochronne – przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze. Do tej grupy zaliczamy m.in. procyjanidy, antocyjany i fenolokwasy – główne związki występujące w owocach aronii. Jej walory smakowe nie są na ogół doceniane. Za jej cierpki smak i uczucie ściągnięcia w trakcie jedzenia odpowiedzialne są właśnie procyjanidy. Takie działanie spowodowane jest ich interakcją z białkami na błonie śluzowej jamy ustnej. Wszystko ma swoją cenę, nie zawsze to, co zdrowe, musi być smaczne.

Czarne owoce aronii wyróżniają się na tle innych najwyższą zawartością tych związków. Całkowita zawartość polifenoli w 100 g owoców aronii wynosi około 2080 mg, podczas gdy w czarnej porzeczce znajdziemy już tylko ok. 500 mg (co i tak stanowi wysoką zawartość). Aronia pozostaje bezkonkurencyjna.

Aronia – właściwości zdrowotne

Właściwości prozdrowotne aronii wynikają nie tylko z zawartości witamin i błonnika, ale przede wszystkim z obecności wspomnianych wcześniej polifenoli. Coraz liczniej wychodzą na światło dzienne dowody na ich skuteczność w prewencji, a nawet hamowaniu rozwoju różnego typu nowotworów. Wykazano to na przykładzie komórek raka jelita grubego. Ekstrakty z aronii mogą powodować zatrzymanie wzrostu tych komórek oraz ich niszczenie. Oddziałują bezpośrednio na DNA, co powoduje powstawanie związków działających ochronnie. Aronia okazuje się mieć dobroczynny wpływ także na układ sercowo-naczyniowy. W jednym z badań u mężczyzn spożywających przez 6 tygodni szklankę soku z aronii poprawił się profil lipidowy krwi – spadł poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL.

Aronia melanocarpa prawdopodobnie działa także ochronnie na śródbłonek naczyń krwionośnych. Jest to istotne w prewencji miażdżycy – schorzenia, u podstaw którego leży uszkodzenie ścian naczyń. Picie soku z aronii przyniosło korzyść nie tylko mężczyznom z zaburzeniami lipidowymi, ale także osobom z cukrzycą. Spożywanie soku przez 3 miesiące wśród osób z niewrażliwością komórek na insulinę powodowało znaczny spadek glikemii na czczo. Nie wiemy jeszcze, za pośrednictwem jakich mechanizmów aronia może polepszać stan pacjentów z cukrzycą. Przypuszcza się, że to za sprawą hamowania enzymów trawiących w jelicie węglowodany, np. maltazę i sacharozę. Dzięki temu glukoza nie zostanie wchłonięta efektywnie i nie podniesie gwałtownie poziomu glikemii. Niewykluczone, że związki zawarte w owocach aronii mogą zwiększać wrażliwość komórek na insulinę (co jest istotnym problemem wśród osób cierpiących na cukrzycę typu II). Sok z aronii można potraktować jako suplement codziennej diety. Najlepiej, kiedy mamy możliwość przyrządzenia napoju samodzielnie.

Sok z aronii

Co ciekawe, jedne z najlepszych odmian aronii wyhodowano w Polsce – Nero, Galicjanka i Eggert. Aronia jest popularna nie tylko u nas, ale także w USA, Korei Południowej czy Chinach. Korzystajmy więc z naszych miejscowych upraw. Przygotowanie soku z aronii nie wymaga wielkiego wysiłku. Na 2 kg owoców należy przeznaczyć ok. 300 g cukru. W pierwszej kolejności przekładamy je do garnka, zalewamy zimną wodą w ilości 1 i ½ szklanki. Ciągle mieszając, należy doprowadzić miksturę do wrzenia, następnie zmniejszyć ogień i gotować pół godziny. Po tym czasie przelać przez sito powstały sok do czystego garnka, dodać cukier i zagotować. Sok można następnie rozlać do czystych butelek. Pozostałe odpady są niezwykle cenne. To właśnie w skórkach aronii znajduje się najwięcej antocyjanów. Najlepiej więc wykorzystać je jako dodatek do owocowych dżemów. Wytłoki aroniowe wykorzystała w opracowaniu technologii produkcji chleba Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii.

Aronia – chleb z antyutleniaczami aronii

Chleb ten rekomendowany jest w prewencji chorób serca, nowotworów m.in. przewodu pokarmowego. W jego produkcji wykorzystuje się wytłoki z aronii, które stanowią odpad po produkcji soków. W 100 g takiego chleba można znaleźć ponad 150 mg polifenoli! Dlaczego przeciwutleniacze są tak ważne? Wolne rodniki, czyli m.in. reaktywne formy tlenu, to cząsteczki naturalnie występujące w naszym organizmie. Kiedy jednak występują w organizmie w zbyt dużej ilości, a czynniki je neutralizujące okazują się niewystarczające, dochodzi do uszkadzania komórek. To właśnie dlatego nasza dieta powinna obfitować w naturalne przeciwutleniacze. Co ciekawe, antocyjany aroniowe zwiększały odsetek przeżycia napromieniowanych zwierząt. Uszkodzenie w chorobie popromiennej wiąże się ze niszczeniem struktur komórkowych poprzez działanie wolnych rodników. Nic więc dziwnego, że aronia może sprawdzić się także w tym przypadku. Jak często i w jakich ilościach spożywać aronię, aby przyniosła pożądany efekt?

Aronia – dawkowanie i przeciwwskazania

Nie zostały określone konkretne zalecane dawki. Na podstawie badań można stwierdzić, że 1 szklanka soku z aronii dziennie może wspomóc stan zdrowia. Nie odnotowano dotychczas interakcji owoców aronii i ich przetworów z lekami. Należy mimo to zawsze informować lekarza o przyjmowanych suplementach. Jeśli zażywamy coś regularnie w celach poprawy stanu zdrowia, należy brać to pod uwagę w doborze leków.

Stosowanie aronii w ciąży

Badania nie wskazują na szkodliwe działanie aronii u kobiet w ciąży. Z drugiej strony nie mamy dowodów na jej zupełne bezpieczeństwo. Grupa kobiet ciężarnych otoczona jest szczególną opieką i nie prowadzi się z ich udziałem badań klinicznych, które mogłyby w jakikolwiek sposób zaszkodzić. W takim przypadku należy kierować się złotą zasadą wszystko z umiarem. Jakikolwiek nadmiar może być szkodliwy. Szklanka soku z aronii jako element zróżnicowanej diety nie powinna wywołać powikłań. Nie zaleca się jednak zbyt częstego stosowania owoców aronii jako suplementu.

Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny

Bibliografia
Wawer I., Aronia – polski czarny skarb, Warszawski Uniwersytet Medyczny, pwsz.krosno.pl/gfx/pwszkrosno/pl/defaultaktualnosci/16/736/1/aronia.pdf (21.11.2017).
Białek M. et al., Aronia czarno owocowa (Aronia melanocarpa) jako potencjalny składnik żywności funkcjonalnej, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 2012, 6(85), 21–30.
Koszkowska A. et al., Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, „Postępy Fitoterapii” 2013, 4, 236–266.
Przepis na sok z aronii, kwestiasmaku.com/przepis/sok-z-aronii (21.11.2017).
Chleb Siła Serca, silaserca.pl/produkty-partnerskie-chleb-sila-serca (21.11.2017).